Autor stawia tezę, że współcześnie w polskiej literaturze górskiej formy (auto)biograficzne zastępują starszy gatunek książek wyprawowych. Zmiana ta jest efektem poszukiwania w pełni odsłoniętego, „prawdziwego” i niejako „nagiego” człowieka, jako głównego źródła współczesnych dyskursów kulturowych, co Michel Foucault zdiagnozował jako „sen antropologiczny”. Artykuł jest próbą analizy dyskursu alpinistycznego jako zespołu mitycznych transformacji (w rozumieniu Claude’a Lévi-Straussa).

W artykule przedstawiono dyskusję na temat przedmiotu badań mountain studies. Wyodrębniono dwa stanowiska, reprezentatywne dla literaturoznawstwa polskiego: Jacka Kolbuszewskiego i Tomasza Stępnia. Pierwszy badacz dystansuje się od popularnego, lecz nieprecyzyjnego terminu „literatura górska”. Kolbuszewski przekonuje, że bardziej uzasadnione jest mówienie o temacie, motywie gór w literaturze. Natomiast Stępień, uwzględniając rozwój medioznawstwa, przyjmuje szeroką definicję, obejmującą całe piśmiennictwo związane z górami. Badaczy łączy przekonanie o konieczności wyodrębnienia literatury alpinistycznej, czyli twórczości wspinaczy.

William Hamilton (1730–1803) był jednym z najwybitniejszych wulkanologów przełomu XVIII i XIX wieku, znanym ze swego zacięcia naukowego i burzliwego życia. Ten przedstawiciel brytyjskiej arystokracji służył jako dyplomata w Neapolu, gdzie ponad 50 razy wspiął się na Wezuwiusza i był świadkiem licznych erupcji wulkanicznych. Jego obserwacje zakończyły się publikacją Campi Phlegraei (1776/1779), która w tamtym czasie stanowiła najdokładniejszy opis Pól Flegrejskich w Kampanii – rozległej kaldery superwulkanu. Hamilton był żonaty ze znacznie młodszą od siebie lady Emmą (Emmą Hart), która została kochanką admirała Horatio Nelsona, postaci uwiecznionej później w licznych filmach, a także w powieści (Miłośnik wulkanów Susan Sontag [wyd. pol. 1997]). Hamilton słynął z bogatej kolekcji antycznych przedmiotów i swoją pasją do starożytności urzekał wielu gości, nawet tej miary, co Goethe. Jego wyprawy geologiczne przyczyniły się do odkrycia wulkanicznego pochodzenia południowych Włoch. Zwróciły one także uwagę na dwoisty charakter aktywności sejsmicznej terenu – zarówno niszczycielski, jak i mający pozytywny wpływ na żyzność gleb regionu. Barwne relacje Hamiltona dają wgląd w tajniki sił natury i dostarczają fundamentalnych informacji dla współczesnej geo­-
logii. Campi Phlegraei – dzieło zilustrowane przez Pietro Fabrisa, łączy naukową precyzję z artystycznym polotem, kataloguje malarskie krajobrazy i niebezpieczne erupcje wokół Neapolu. Hamilton stał się dzięki swemu dziełu pionierem estetyki pisarstwa przyrodniczego. Sporządzane na tle niepokojów politycznych, w przededniu wybuchu rewolucji francuskiej „raporty Hamiltona” odzwierciedlają także klimat społeczno-polityczny swoich czasów. Inspirujące dla pisarzy i artystów dziedzictwo Hamiltona wciąż odbija się głośnym „kulturowym echem”, zapewniając tym samym perspektywę historyczną dla dzisiejszego namysłu nad wyzwaniami związanymi z ochroną środowiska i dyskursami na temat zmian klimatycznych i „zarządzania katastrofami”.

Artykuł dotyczy podróży Zygmunta Krasińskiego po Alpach w latach 1829-1830. Zostały one przez niego opisane w listach, prozatorskich fragmentach i francuskim Dzienniku. Autorzy artykułu skupili się na sposobach opisywania odwiedzanych miejsc, postrzeganych przez pryzmat romantycznej estetyki, wrażliwości i (zwłaszcza) lektury. Ważne było też ukazanie ewolucji pisarskiej Krasińskiego od epigońskiego naśladownictwa do twórczej samodzielności.

Artykuł ukazuje Mieczysława Karłowicza jako miłośnika Tatr oraz podejmuje próbę analizy jego poglądów dotyczących gór i taternictwa. Wbrew temu, co przez przeszło sto lat jest przekazywane, Karłowicz nie hołdował skrajnemu estetyzmowi i dekadentyzmowi w taternictwie, lecz był jednym z twórców nowoczesnej ideologii taternictwa. Określił ideał taternika i dążył do zharmonizowania przeciwnych sobie skrajności związanych z aktem wspinania się. Nie odrzucał sportowej części czynu taternickiego, lecz uważał ją za niezbędny środek do osiągnięcia celu, jakim było poszukiwanie i przeżywanie piękna gór.

In his tetralogy, Roman Brandstaetter meticulously reconstructs the forms, colours, and sounds of the ancient Palestinian landscape. Within this setting, mountains occupy a prominent role, forming a constant line on the horizon, and key events often take place on their slopes or summits. Among the most important are the desert Mount of Temptation – Ein Dok, the hill where Jesus delivered his famous sermon, Mount Hermon – associated by the author with the scene of the scene of the Transfiguration – the Mount of Olives, and Golgotha. Furthermore, the author offers an nterpretation of the primordial theology of mountains, drawing on Jewish and Christian mystical traditions.

This article explores the mountaineering writing of Jan Długosz. The author analyses the literariness of the texts in the context of the notion of the bodily sublime and examines how Długosz sought to convey the specificity of the mountaineering experience to readers without expert knowledge of climbing. Długosz’s writing is interpreted as a crucial link in the development of Polish mountaineering literature, with its distinguishing feature identified as a “mediating” literariness.

This article brings together selected representations of the act of climbing a mountain as found in literary texts, ranging from conventional topoi in early literature associated with the poetic arts to contemporary reflections on the creative process and interdisciplinary artistic practices that draw on mountain symbolism. The metaphor of ascending a peak also provides a structural and interpretive framework for the poem discussed in the article. In addition, the paper refers to several selected personal accounts of real mountaineering or Himalayan expeditions – including, in an autoethnographic gesture, those of the author himself. The narrative, constructed from these varied elements that form the basis of the essay, becomes a performative attempt to imagine the experience of following a mountain path.

Medycyna górska to gałąź nauki skupiająca się na problemach związanych z przebywaniem człowieka na dużych wysokościach i funkcjonowaniem organizmu w warunkach ekstremalnych. Wobec rosnącej popularności uprawiania turystyki górskiej  zwiększa się zapotrzebowanie na kadry medyczne posiadające wiedzę i przygotowanie do rozpoznawania i rozwiązywania problemów medycznych pacjentów przebywających w obszarach górskich. Góry stanowią wyjątkową przestrzeń dydaktyczną, w której można szkolić przyszłych lekarzy
i ratowników medycznych.

W niniejszym eseju chcemy zbadać metody oraz typologie literackich reprezentacji dotyczących Masywu Centralnego, wychodząc od pisarzy, którzy wybrali ten fragment gór środkowej Francji jako kontekst dla akcji swoich powieści. Są to dzieła literackie, które w szczególny sposób przedstawiają działania związane z terytorializacją mieszkańców, a także ich styl życia, relacje, twórczość – dawną i współczesną – na tym obszarze Francji, począwszy od końca XIX wieku. Promocja lokalnego dziedzictwa literackiego przyczyniła się do powstania nowej dynamiki rozwoju lokalnego na obszarach peryferyjnych wspomnianego regionu górskiego, takich jak szlaki literackie, kawiarnie literackie, domy pisarzy itp.

Himalaizm ma dwa oblicza. Awers to wielka pasja, zdobywanie szczytów, sztuka  przetrwania w ekstremalnie trudnych warunkach, podejmowanie śmiertelnego ryzyka. Rewers to cierpienie, jakiego doświadczają bliscy himalaisty, drżący o jego życie w czasie wyprawy, a w przypadku niepowodzenia przeżywający żałobę po jego śmierci w górach. Wymowne są słowa Wandy Rutkiewicz: „Bardziej podziwiam żony słynnych alpinistów niż ich samych”. Pasja mężów więcej tym kobietom odbiera, niż daje. Przedmiotem moich analiz są narracje autobiograficzne Cecylii Kukuczkowej i Ewy Dyakowskiej-Berbeki.

Artykuł czerpie inspirację z doświadczenia jazdy rowerem po obszarze grekańskim: położnym na południowych stokach gór Aspromonte w południowej Kalabrii terenie zamieszkałym w przeszłości przez użytkowników języka grecko-kalabryjskiego (grekańskiego, greko), a obecnie bardzo słabo zaludnionym. Biorąc za punkt wyjścia niezwykłość grekańskiego krajobrazu oraz fakt, że interakcje z nim były kluczowe dla wcześniejszych badaczy regionu, chciałabym zaproponować nową praktykę ucieleśnionego badania kulturoznawczego i grekańskiego aktywizmu: zapośredniczone medialnie kolarstwo. Wykorzystuję narzędzia autoetnografii oraz dane z serwisu Strava, aby rozważyć, jakie są możliwości kolarstwa jako metody wytwarzania zaangażowanej wiedzy o regionie grekańskim oraz konstytuowania tożsamości badaczki. W rozważaniach towarzyszą mi Bruno Kartuz, filozoficzny postulat andare piano Franka Cassano oraz wiersze Giovanniego Favasuliego i Salvina Nucery.

W artykule przedstawiono analizę krótkiego traktatu De genere demonstrativo autorstwa padewskiego retora i filozofa Sperone Speroniego (1500–1588), niezwykle istotnej postaci włoskiego renesansu. Zasadniczym założeniem traktatu Speroniego jest obrona retoryki popisowej przed jej krytykami i poświęcenie jej większej przestrzeni niż uczynił to Arystoteles w swojej sztuce retoryki. Autor skupia się na dialogu tekstu z tradycją retoryczną oraz na oryginalnych aspektach argumentacji Speroniego na rzecz pochwały, ze szczególnym uwzględnieniem techniki amplifikacji. W artykule zwrócono uwagę na niektóre strategie retoryczne, które sam Speroni stosuje w swych „praktykach oratorskich”.

La virtù sconosciuta Alfieriego jest jednym z najbardziej osobistych tekstów tego autora. Dzieło będące dialogiem z jego zmarłym przyjacielem Francesco Gori Gandellinim, przywołuje ważny fragment życia i twórczości autora z 1786 roku. W tekście można prześledzić wiele opowieści z zakresu historii literatury, przeszłości i przyszłości Alfiera, a przede wszystkim pewne fragmenty autobiografii, którą autor wkrótce potem upublicznił. W artykule postarano się jednak podkreślić polityczne znaczenie tego dzieła. Jak twierdzi Giuseppe Ricuperati, w istocie dialog ten, wraz z innymi traktatami, nawiązuje do europejskiej tradycji oświeceniowej i jest bliski autorom takim jak Montesquieu, Voltaire, Rousseau, Helvétius, Boulanger, Mirabeau, Diderot. W opracowaniu podjęta zostaje zatem próba uwypuklenia poziomu polityczności dzieła poprzez zbadanie różnych jej aspektów: od wyboru rozmówcy, republikanina ze Sieny, po punkty styczne tego dialogu z innymi dziełami politycznymi obszaru Asti. Następnie poddane badaniu są aspekty historyczne i archiwalne: dzieło zostało faktycznie opracowywane w drukarni Kehla, gdzie Alfieri publikował inne swoje teksty o wyraźnie politycznym charakterze, aby uciec przed ograniczeniami francuskiej cenzury. Wreszcie pierwszy szkic La virtù sconosciuta pojawił się w tej samej formule, w której powstały wspomniane już dzieła polityczne.

Niniejszy esej podejmuje analizę twórczości Elémire Zolli publikowanej na łamach „Nuovi Argomenti”. Zwraca szczególną uwagę na fakt, iż periodyk ten uchodził za „uprzywilejowane miejsce” publikacji jego twórczości, o czym świadczy zamieszczenie zasadniczej części dzieła Eclissi dell’intellettuale (pomimo intensywnego zaangażowania Zolli w tym samym okresie w prace redakcyjne w „Tempo Presente”). Mówiąc bardziej ogólnie, esej omawia różnorodne formy obecności autora na łamach pisma Carocciego i Moravii, począwszy od odpowiedzi na ankiety po bardziej literacki esej Proust e la politica di potenza. Celem tekstu jest osadzenie wczesnych dokonań Zolli w Rzymie w szerszym kontekście jego badań i zainteresowań naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem refleksji teoretyczno-krytycznej nad współczesnym mu społeczeństwem.

W twórczości Michele Mariego ciało stanowi zawsze punkt wyjścia dla naukowych interpretacji dawnej literatury. Przemiana cielesności dokonuje się na dwóch zasadniczych poziomach dzieła literackiego: narracyjnym i werbalnym. Na poziomie werbalnym, poprzez archaizmy, wyliczenia i neologizmy, pole semantyczne cielesności jawi się jako leksykalne rozszerzenie wyalienowanych cech ukazanych ciał. Na poziomie narracyjnym przedstawienie ciała monstrualnego, nienaturalnego lub zdeformowanego jako nośnika znaczeń symbolicznych jawi się jako obraz chaosu nieokiełznanej Natury lub jako odzwierciedlenie zwierzęcej strony ludzkiej tożsamości. Potwory w twórczości Mariego to intertekstualne odniesienia do postaci literackich dziedzictwa europejskiego, interpretowane w groteskowy sposób.